“Mục đích giao tiếp của bạn là để người khác thấu hiểu, hay chỉ đơn thuần là tuân lệnh?” Câu hỏi này thường khiến nhiều nhà lãnh đạo phải suy ngẫm. Bởi đôi khi, chúng ta không nhận ra chính phong cách giao tiếp của mình đang vô tình làm xói mòn sự tự nguyện, sáng tạo và gắn kết trong đội ngũ. Hãy hình dung một buổi họp: bạn cần ý kiến, nhưng đáp lại là một không gian im lặng. Mọi ánh mắt đều lảng tránh. Không ai phản đối, nhưng cũng không ai thật sự cam kết. Buổi họp kết thúc trong một trạng thái "ổn định giả", và sau đó, mọi thứ vẫn như cũ. Vấn đề không nằm ở chỗ nhân viên không hiểu bạn. Mà là họ không cảm nhận được sự chân thành của bạn. 1. Khi lãnh đạo sử dụng phong cách giao tiếp áp đặt Trong môi trường doanh nghiệp, nhiều nhà lãnh đạo đã vô tình sử dụng lối giao tiếp dựa trên sự kiểm soát. - Khi nhân viên mắc lỗi, ta dùng phán xét: "Anh làm việc thiếu trách nhiệm." - Khi muốn họ cải thiện, ta dùng so sánh: "Nhóm bên cạnh đang làm tốt hơn nhiều." - Khi đối mặt với áp lực, ta chối bỏ cảm xúc: "Tôi không có thời gian cho sự yếu đuối." Bề ngoài, những cách tiếp cận này có vẻ tạo ra trật tự và hiệu suất tức thời. Nhưng về lâu dài, chúng đang bào mòn tài sản quý giá nhất của một tổ chức: sự kết nối giữa con người. Khi lãnh đạo giao tiếp bằng quyền lực, nhân viên sẽ tuân thủ, nhưng không đồng lòng. Họ im lặng, nhưng không thấu hiểu. Và quan trọng nhất, họ làm việc để tránh bị phạt, thay vì để kiến tạo giá trị. 2. Tại sao chúng ta lại giao tiếp theo lối kiểm soát? Sâu thẳm bên trong mỗi nhà lãnh đạo là một nỗi sợ tiềm ẩn: - Sợ mất kiểm soát. - Sợ không được tôn trọng. - Sợ bị xem là yếu đuối khi bộc lộ cảm xúc. Chúng ta được dạy rằng "lãnh đạo phải mạnh mẽ, phải quyết đoán". Nhưng chính niềm tin đó đôi khi lại tạo ra khoảng cách với những con người mà chúng ta muốn dẫn dắt. Marshall Rosenberg, người sáng lập Giao tiếp Phi bạo lực (NVC), đã nói: "Mọi hành động chân thật đều xuất phát từ mong muốn làm phong phú cuộc sống, chứ không phải để kiểm soát hay trừng phạt người khác."

Hello các anh/chị/bạn/em, Trước tiên, em/chị xin phép được xưng mình/bạn cho gần gũi nhé. Nhận dịp anh Hải vừa post một bài về việc "cơn giận là món quà", mình muốn chia sẻ một câu chuyện rất cá nhân vừa xảy ra cuối tuần rồi. Mình và bạn gái đã có một cuộc cãi vã khá căng, và mình nhận ra được một bài học sâu sắc về cơn giận mà mình tin là ai cũng có thể gặp phải. Chuyện là vầy, hôm Chủ nhật, trong lúc mình đang phơi đồ thì thấy bạn gái ngồi trên sofa có vẻ bực bội. Muốn chọc cho cô ấy vui, mình nghịch ngợm lấy cái túi ở gần đó đặt lên người cô ấy. Ai ngờ, cô ấy nổi giận và buông một câu: "Lúc nào em nghỉ ngơi thì chú (danh xưng của mình ở nhà) đều khó chịu" (ý là mình hay làm phiền lúc cô ấy nghỉ). Nghe xong câu "gán nhãn" đó, máu nóng trong mình sôi lên. Mình thấy cực kỳ bất công và tổn thương. Thế là hai đứa cãi nhau. Mình tức giận bỏ đi phơi đồ tiếp, thấy cái chén nhựa liền đá một cái cho bõ tức. Đỉnh điểm là khi cô ấy nói nếu mình không xin lỗi thì chấm dứt. Lúc đó, sự tự ái trong mình lớn đến mức mình đã im lặng, trong đầu nghĩ: "Ok, chấm dứt thì chấm dứt". Nghĩ vậy nhưng thấy bị tổn thương và tự ái vô cùng. May sao, chiều hôm đó bạn gái mình đã chủ động làm lành trước, và mọi thứ mới lắng xuống. Sau chuyện đó, mình cứ suy nghĩ mãi và đọc được bài đăng về "cơn giận và lòng trắc ẩn" (dựa trên triết lý NVC), và nó như là một cái chìa khóa giải tỏa khúc mắc trong lòng. Vậy nên, mình muốn chia sẻ lại đây để mọi người cùng nhau chiêm nghiệm hoặc đưa ra ý kiến để mình học hỏi thêm. ***Đầu tiên là, giải mã cơn giận của chính mình Trong bài mà anh Hải viết có một câu là: "Cơn giận không phải kẻ thù, nó là tiếng kêu cứu của một nhu cầu quan trọng đang bị bỏ quên". Nhìn lại câu chuyện, mình nhận ra: 1. Chuyện đã xảy ra: Bạn gái nói một câu khái quát hóa, gán nhãn hành động của mình. 2. Cảm xúc của mình: Mình thấy tức giận, bị tổn thương, và cực kỳ bất công. 3. Nhu cầu thực sự đằng sau: Cơn giận của mình thực ra là tiếng chuông báo động cho NHU CẦU được ghi nhận ý định tốt và được thấu hiểu. Mình chỉ muốn làm cô ấy vui, nhưng lại bị xem là kẻ làm phiền. Mình đã không được nhìn nhận đúng với ý định của mình.

Trong mọi mối quan hệ, từ công việc đến gia đình, cơn giận thường trỗi dậy khi ta cảm thấy mong muốn của mình không được lắng nghe hay thấu hiểu. Ta nói, nhưng họ không cảm nhận. Họ lên tiếng, ta lại cảm thấy bị chỉ trích. Cứ thế, khoảng cách giữa hai người lớn dần, dù không ai thật sự mong muốn. “Không phải cơn giận, chính sự mất kết nối mới là thứ bào mòn một mối quan hệ.” Khi chúng ta chưa thể lắng nghe được nhu cầu thật sự của nhau, mọi lời giải thích đều trở nên vô nghĩa. Chỉ khi thấu cảm được điều ẩn sau cơn giận, chúng ta mới thực sự bắt đầu hiểu nhau. 1. Khi lời nói đến từ cơn giận, thay vì từ nhu cầu Cơn giận thực chất là một cách biểu đạt nỗi đau. Nhưng vì chưa biết cách diễn tả nhu cầu một cách chân thành, chúng ta thường chọn ngôn ngữ của sự phán xét: - "Anh lúc nào cũng vô tâm." - "Em chẳng bao giờ chịu hiểu cho anh." - "Sếp chỉ biết tạo áp lực, không hề biết thông cảm." Những câu nói này nghe như lời công kích, nhưng thực chất lại là tiếng kêu cứu. Ẩn sau chúng là những nhu cầu chưa được đáp ứng: - "Em cần được anh quan tâm nhiều hơn." - "Anh cần được em lắng nghe." - "Tôi cần được ghi nhận những nỗ lực của mình." Cơn giận vốn không phải là sai lầm. Nó chỉ là biểu hiện có phần thô ráp của một nhu cầu chính đáng chưa được đáp ứng. 2. Học cách "lắng nghe điều ẩn sau cơn giận" Những người thực hành Giao tiếp Phi Bạo Lực học cách lắng nghe bằng cả tấm lòng. Khi đối diện với một người đang tức giận, thay vì phòng thủ, ta chọn cách lắng nghe điều họ thực sự muốn nói. Ví dụ: - Khi họ nói: "Anh chẳng bao giờ phụ giúp tôi việc gì cả." - Hãy thử lắng nghe: "Em đang cảm thấy quá tải và cần được chia sẻ." - Khi họ nói: "Em lúc nào cũng chỉ nghĩ cho bản thân mình." - Hãy thử lắng nghe: "Anh đang khao khát được tôn trọng." Rosenberg gọi đây là nghệ thuật "lắng nghe phía sau lời phán xét". Đó là nơi ta không nghe thấy sự buộc tội, mà chỉ cảm nhận được nhu cầu của đối phương. Khi nhu cầu được thấu hiểu, cơn giận sẽ tự nhiên nguôi ngoai. Bởi lẽ, một khi được nhìn thấy, nó không còn cần phải "gào thét" để được chú ý nữa.

Cơn giận: Kẻ thù hay người bạn cần thấu hiểu? Chúng ta thường e sợ cơn giận, bởi nó có thể khiến ta mất kiểm soát, nói những lời gây tổn thương và sau đó phải hối hận. Tuy nhiên, cơn giận không phải là “kẻ thù cần diệt trừ”. Ngược lại, đó là một tín hiệu mạnh mẽ cho thấy một nhu cầu quan trọng sâu bên trong ta đang bị lãng quên. “Giận dữ là lời nhắn của trái tim, cho biết có một nhu cầu sâu sắc chưa được đáp ứng.” Khi ta học cách lắng nghe thay vì kìm nén, cơn giận sẽ trở thành một món quà vô giá, giúp ta khám phá và thấu hiểu chính mình. 1. Món quà ẩn giấu bên trong những cảm xúc mãnh liệt Cảm xúc mãnh liệt vốn không sai – đó là biểu hiện của nguồn năng lượng sống đang tuôn chảy trong ta. - Khi ai đó quên lời hứa, ta giận vì ta coi trọng sự tin cậy. - Khi bị phớt lờ, ta giận vì ta trân quý sự tôn trọng. - Khi thấy người khác vô tâm, ta giận vì ta mong muốn được kết nối và thấu hiểu. Cơn giận tựa như một chiếc đèn cảnh báo trên hành trình khám phá nội tâm. Nếu ta biết cách đọc tín hiệu này, ta sẽ ngày càng hiểu rõ bản thân. Ngược lại, nếu chỉ tìm cách dập tắt nó, ta sẽ bỏ lỡ cơ hội nhận ra đâu là điều mình thực sự trân trọng. 2. Phân biệt cảm xúc tự thân và cơn giận mang tính phản ứng Rosenberg chỉ ra sự khác biệt giữa hai loại cảm xúc: - Cảm xúc tự thân: Nỗi buồn, sự sợ hãi, thất vọng. Đây là những cảm xúc chân thật, gắn liền với nhu cầu cốt lõi của bạn. - Cơn giận mang tính phản ứng: Sự phán xét rằng người khác sai trái, đáng trách. Cảm xúc này xuất phát từ suy nghĩ rằng “ai đó phải hành động khác đi.” Ví dụ: - "Tôi giận vì anh vô tâm" (đây là sự phản ứng đổ lỗi). - "Tôi thấy buồn vì tôi cần được quan tâm hơn" (đây là cảm xúc tự thân và nói lên nhu cầu thật). Câu nói đầu tiên tạo ra khoảng cách. Câu nói thứ hai lại mở ra không gian cho sự thấu hiểu. Dịch chuyển từ việc “chỉ trích người khác” sang “nhìn lại nhu cầu của chính mình” là bước quan trọng nhất để làm chủ cơn giận. 3. Lắng nghe cơn giận bằng trái tim đồng cảm Thay vì phán xét chính mình, hãy thử một lần ngồi lại và tự hỏi:

Chúng ta thường xuyên đổ lỗi cho thế giới bên ngoài về cảm xúc của mình: - “Anh ta khiến tôi tức điên!” - “Cô ấy làm tôi phát khùng!” Những câu nói này quen thuộc đến mức ta tin rằng cảm xúc của mình là sản phẩm do người khác tạo ra. Nhưng sự thật là: “Không một ai có thể khiến bạn tức giận. Cơn giận chỉ có thể đến từ chính những suy nghĩ của bạn.” Đây là một thay đổi tưởng chừng rất nhỏ trong nhận thức, nhưng lại là chìa khóa để thay đổi toàn bộ cách chúng ta sống, yêu thương và lãnh đạo. 1. Phân Biệt Rõ Ràng Giữa Tác Nhân Kích Thích và Nguyên Nhân Gốc Rễ Khi ai đó lớn tiếng với ta, hành động đó chỉ là một tác nhân kích thích. Cơn giận mà ta cảm thấy không phải là kết quả tất yếu của hành động đó. Nó đến từ việc hệ thống suy nghĩ và phán xét bên trong ta được kích hoạt. Ví dụ: - Khi một nhân viên đi trễ, suy nghĩ của bạn là: “Anh ta thiếu tôn trọng mình.” - Khi đối tác không trả lời tin nhắn, bạn tự nhủ: “Họ đang xem thường mình.” Chính những lời diễn giải đầy phán xét này, chứ không phải bản thân hành vi của họ, mới là nguyên nhân tạo ra cơn giận. Nếu ta học cách thay đổi lăng kính quan sát, phản ứng của ta sẽ hoàn toàn khác đi: “Anh ấy đi trễ, có lẽ đã có trở ngại trên đường hoặc anh ấy cần thêm chút thời gian để chuẩn bị chu đáo hơn.” Khoảnh khắc ta dừng lại để quan sát sự việc thuần túy mà không phán xét, cơn giận tự khắc mất đi nguồn năng lượng của nó. 2. "Phải", "Nên", "Đáng Lẽ" – Ngôn Ngữ Của Sự Áp Đặt Gây Ra Bạo Lực Nội Tâm Marshall Rosenberg gọi đây là “Lối tư duy áp đặt quy chuẩn đạo đức”. Đó là khi chúng ta tự giam cầm mình và người khác vào những chiếc lồng vô hình bằng các từ ngữ như: - “Họ phải đối xử với tôi như thế này.” - “Tôi nên được tôn trọng hơn.” - “Một người tử tế thì không bao giờ làm như vậy.” Đây là cách chúng ta tạo ra một bộ quy tắc đạo đức cứng nhắc và kỳ vọng thực tế phải vận hành theo nó. Khi đời không như là mơ, ta cảm thấy bị phản bội, phẫn nộ và tổn thương. Ta không nhận ra rằng chính những từ “phải”, “nên”, “đáng lẽ” đang âm thầm nuôi dưỡng bạo lực trong tâm trí, bởi chúng dựa trên nền tảng đúng–sai thay vì kết nối với nhu cầu và cảm xúc chân thật.