Hành trình học lại tâm lý học tuổi 40 · MINDFUL SELF

Hành trình học lại tâm lý học tuổi 40

Tại sao một người rời bỏ tâm lý học gần 20 năm lại quyết định quay lại với nó?

🌱 Cách đây gần 20 năm, khi đứng trước ngưỡng cửa đại học, tôi chọn ngành Tâm lý Giáo dục (Educational Psychology) gần như theo bản năng. Lúc đó, tất cả những gì tôi biết về tâm lý học chỉ gói gọn trong một quyển sách hướng nghiệp giá 8.500 đồng, với dòng giới thiệu ngắn ngủi rằng đây là môn khoa học nghiên cứu về tâm trí, hành vi, ý thức, cảm xúc và tư duy con người.

🌱 Tôi không quan tâm đến việc hiểu người khác hay giúp đỡ cộng đồng. Ở tuổi 18, động lực duy nhất của tôi là hiểu chính mình. Tôi muốn tìm câu trả lời cho những cảm giác lạc lõng, thiếu hạnh phúc, và những tiếng nói tiêu cực vang lên không ngừng trong đầu. Tôi học để cứu chữa bản thân, để thay đổi chính mình. Với nhu cầu đó, cộng thêm việc được miễn học phí, tôi đã dành 4 năm để hoàn thành tấm bằng cử nhân Tâm lý Giáo dục.

🌱 Thế nhưng, sau khi tốt nghiệp, tôi nhận ra rằng những kiến thức về phân tâm học, tâm bệnh học, hay lý thuyết phát triển không thể giúp tôi tìm ra hướng đi thực tế. Công việc giảng dạy tâm lý học chỉ có… 1 suất duy nhất nếu muốn về dạy ở quê nhà, học lên cao thì không đủ kinh phí, mà nghề tham vấn tâm lý không phổ biến trên thị trường lúc bấy giờ. Tôi cũng cảm thấy mình không đủ năng lực để làm điều đó. Tôi thiếu kinh nghiệm sống, thiếu các kỹ năng xã hội cơ bản, và trên hết, thiếu tự tin vào bản thân. Làm sao một người còn đang vật lộn với chính mình lại có thể làm gì cho người khác?

🌱 Suy tính thiệt hơn, rốt cuộc thì tôi… thuận tự nhiên: cái gì dễ thì mình làm. Lúc đó tôi đã có một công việc được coi là chính thức: làm báo. Nhuận bút hàng tháng cho việc viết báo khá cao, và tôi cũng được cho nhiều cơ hội. Từ viết báo, sang quản lý trang báo mạng, rồi làm quảng cáo… Cứ đi xa như vậy, ngành tâm lý học dường như chỉ còn là một phần ký ức. Nhưng kỳ lạ thay, tôi chưa bao giờ thực sự rời xa nó. Trong “CV” của tôi tới giờ liệt kê như sau “14 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Quảng cáo & Truyền thông - Từng đảm nhiệm các vị trí Giám đốc nội dung, Quản lý chiến lược Sáng tạo, Trưởng bộ phận Truyền thông, tác giả sách…” Không có vị trí nào liên hệ trực tiếp đến chuyên ngành cả. Nhưng kỳ lạ thay, tôi vẫn tiếp tục nghiên cứu tâm lý, và bắt đầu thấm dần những gì đã học. Những thứ nhà trường đã dạy, tôi dần thấy hữu ích. Những gì không được học, dần dần tôi cũng tự nhận ra để dạy chính mình. Tôi bắt đầu dùng “con người tâm lý” để viết sách, để làm quảng cáo, làm lãnh đạo, làm người. Phải hơn chục năm sau khi rời khỏi trường tôi mới cảm thấy mình hoàn thành khóa học.

🌱 Rồi “nó” dần dần xuất hiện. Cái ý tưởng “quay lại học tâm lý”. Ý tưởng ấy đến từ đâu?

🌱 Có thể nó là một quyết định của lý trí, khi tôi thấy nhu cầu chăm sóc tinh thần ngày càng được chú ý đến: hàng loạt sách tâm lý ứng dụng được phát hành, các cụm từ OCD, trầm cảm cười, rối loạn lưỡng cực… trở thành câu cửa miệng. Đó là chưa kể đến các dịch vụ không chính thống dưới danh nghĩa tâm linh ngày càng nở rộ. Ai cũng muốn “chữa lành" - dù có người nghe tới trào lưu này không khỏi thấy hài hước, và có người lo ngại vì những cách thức “càng chữa càng cháy". Nhưng điều đó cũng cho thấy nhu cầu là thật, thị trường là có. Và thế là tôi thấy một con đường. Nếu tôi có thể chuyên tâm nghiên cứu (lại) tâm lý học, từ đó áp dụng kiến thức khoa học để giúp mọi người hiểu mình hơn và tự phục hồi một cách đúng đắn, thì đó không chỉ là con đường nghề nghiệp, mà còn là cách tôi đóng góp cho xã hội.

🌱 Cũng có thể, đó là một quyết định của cảm tính. Trong suốt nhiều năm làm việc trong ngành sáng tạo, tôi luôn cảm thấy có một phần trong mình chưa thực sự được lấp đầy. Tôi yêu công việc viết lách, thích truyền tải những thông điệp ý nghĩa, nhưng tôi luôn tự hỏi: những gì mình làm có thực sự phản ánh giá trị cốt lõi của bản thân không? Tôi muốn trở thành một người hài hoà: hài hoà giữa công việc mưu sinh, sở thích, niềm tin và hệ giá trị. Và tôi chọn tâm lý, bởi tôi cảm thấy đây là một công việc mà tôi chỉ thực sự “hiện diện" được khi có sự hợp nhất của tất cả những khía cạnh này.

🌱 Bước đầu tiên: tôi cần bắt đầu bằng cách trả lời những câu hỏi chưa được giải đáp từ nhiều năm trước.

1. Đi học “Tự Chuyển Hóa”

Tôi không nghĩ ra từ này, mà nó là tên một khoá học của thầy Lê Nguyên Phương. Trước đó, tôi có nhu cầu học lại để trả lời (lại) những câu hỏi đã hỏi từ nhiều năm trước và đã đi qua một số khoá học nền tảng về lý thuyết.

Suy nghĩ đầu tiên của tôi khi nghe về “chuyển hóa” là sự chống cự. Tôi không muốn chuyển, không muốn chữa, không muốn thay đổi gì hết. Tôi cũng sợ bị tẩy não và dẫn vào con đường tụng niệm thần chú mỗi ngày để thấy đời là cõi tạm và ta cần yêu thương tất thảy mọi kẻ thù.

May quá, tâm lý học chuyển hoá chính là tâm lý học: có cơ sở khoa học, có kiểm chứng. Tôi chuyển hóa tới đâu rồi? Không biết nữa. Nhưng rõ ràng là nó có tác dụng mở rộng các khung nhận thức của tôi, cho tôi thói quen tự quan sát bản thân và truyền cảm hứng cho tôi thực hiện dự án “Psy Writer: Giỏi tâm lý - Hiểu tâm ý”, học kiến thức tâm lý bằng cách viết và dùng viết để chuyển hoá kiến thức thành thực hành.

2. Suy nghĩ về “tham vấn”

Chặn tiếp theo cùa tôi là làm tham vấn. Và nó khó với tôi. Tôi còn nhớ mình đã đọc một câu thế này: *“Nhà tham vấn cần quan tâm đến thân chủ như một con người toàn diện, chứ không phải là một vấn đề xã hội, y tế hay pháp lý.” Nghe rất đơn giản, dễ hiểu đúng không? Nhưng khi dành thời gian tự vấn, tôi lại giật mình vì nhận ra đâu dễ để làm được như vậy. Cố định thân chủ thành một vấn đề là một cách hay tập trung - nhất là khi ta có quá nhiều thân chủ, quá nhiều nan đề. Đây là người trầm cảm (vấn đề y tế), đây là ca bạo hành (vấn đề pháp lý), đây là người thất nghiệp (vấn đề xã hội) sẽ làm ta nhẹ bộ nhớ hơn rất nhiều so với việc duy trì những mối quan hệ với “con người toàn diện". Ta sẽ nhanh lẹ đưa ra kết luận và dễ dàng chọn một thái độ khi ngồi với một thân chủ thừa cân và cho rằng chỉ cần anh ta chịu giảm cân thì mọi việc sẽ được giải quyết. Ta dễ chê trách một thân chủ bỏ lại vợ con, trốn đi lập nghiệp nơi khác là thiếu trách nhiệm và vì vậy phải chịu sự trừng phạt của lương tâm.

Ta có thể không cần hiện diện trong cuộc tham vấn, mà dùng những kết luận sẵn có, những phản ứng tự động, những kiến thức được đóng gói để lèo lái buổi tham vấn, rồi bỏ vấn đề này lại để đến với vấn đề tiếp theo. Sẽ dễ dàng hơn biết bao so với việc xây dựng mối quan hệ thân chủ - nhà tham vấn mà ở đó thân chủ là một thân phận độc nhất vô nhị, cần được tôn trọng và tìm hiểu đầy đủ, tử tế. Như vậy, để làm một được điều nho nhỏ ở trên, nhà tham vấn đã cần biết bao nhiêu rèn luyện - mà trước hết là luyện sự tập trung và năng lực lắng nghe. Sau nữa là xây dựng được một “cái tôi" lành mạnh, khiêm tốn, vô tư phù hợp với công việc tham vấn để không dễ dàng phán xét người khác bằng những khung định kiến sẵn có của mình. Và cũng không thể thiếu những kiến thức, kỹ năng làm nghề khác... Chiêm nghiệm đến đây, tôi nghĩ sự dấn thân 100% vào công việc này là điều cần thiết và bắt buộc, và đó cũng là cách để hiển diện - không chỉ trong những ca tham vấn, mà còn với chính mình.

Nếu bạn muốn học làm tham vấn, bạn có thể cân nhắc 2 chọn lựa:

1. Học với thầy Lê Nguyên Phương “Kỹ năng tham vấn thiết yếu - nền tảng”: https://ecpc.wiseducation.vn/

2. Học tại Welink với thầy Ngô Minh Uy (dự kiến lớp bắt đầu từ tháng 3): https://www.facebook.com/welinkchannel

Qua năm, tôi cũng sẽ bắt đầu lại việc thực hành tham vấn. Như một người anh đã nói: làm trước khi sẵn sàng, vì sẽ không bao giờ ta thấy "mình sẵn sàng rồi, mình giỏi thật rồi".

3. Dự án cá nhân Psy Writer

Tôi vẫn nhát gan vô cùng, vì vậy trên hành trình, tôi vẫn muốn cầm theo vũ khí quen thuộc của mình: cây viết. Psy Writer là nơi tôi kết hợp giữa kiến thức tâm lý và khả năng viết lách – hai thế mạnh lớn nhất của mình. Với phương châm “Giỏi tâm lý – Viết tâm ý”, Psy Writer không chỉ là một dự án cá nhân mà còn là không gian để chia sẻ kiến thức với những người yêu tâm lý và các bạn đọc đã theo dõi tôi từ trước.

Rốt cuộc thì

Mỗi bước tôi đi, dù đúng hướng, lạc đường, lẩn quẩn hay nhảy vọt - khi ngẫm lại, đều “chính xác thì nó phải vậy”. Năm 2025, tôi sẽ đi con đường cũ, để tìm ra một tôi mới. Nếu bạn có thể, hãy đi cùng.

* Đọc thêm

>> Kinh nghiệm học tiếng Anh tâm lý học: https://www.facebook.com/share/p/15GcYRqU7x/

>> Tài liệu, chương trình học tâm lý: https://www.facebook.com/share/p/18ALPyW5Qo/

>> Học lại cách học

https://www.facebook.com/share/p/15yA8nHTtn/

3 comments