Nov 16 • Giao tiếp phi bạo lực (NVC)
Vượt qua phán xét - hành trình trở về với chính mình
Bạn có từng tự hỏi:
“Tại sao mình đối xử tử tế với mọi người, nhưng lại quá khắc nghiệt với chính mình?”
Trong phòng làm việc đóng kín, sau một cuộc họp căng thẳng, bạn thở dài và tự nói trong đầu: “Sao mình ngốc thế?” – “Lẽ ra phải làm tốt hơn!” – “Mình thật kém cỏi…”
Không ai nghe thấy, nhưng chính những câu nói đó đang bào mòn bạn từng chút một.
Hằng ngày, rất nhiều nhà quản lý, huấn luyện viên, phụ huynh, lãnh đạo… khoác lên mình chiếc áo bản lĩnh. Nhưng bên trong là một tiếng thở dài, một nỗi mệt mỏi sâu sắc: mệt vì phải mạnh mẽ, mệt vì phải “đúng”, mệt vì tự phán xét chính mình không ngừng nghỉ.
Nếu bạn cũng đang mang gánh nặng đó thì bạn không hề cô đơn.
1. Tại sao chúng ta tự phán xét bản thân nhiều đến vậy?
Đa phần chúng ta không nhận ra rằng sự tự phán xét bắt nguồn từ những nhu cầu rất con người:
- Nhu cầu được thừa nhận
- Nhu cầu trở nên có giá trị
- Nhu cầu được chấp nhận
- Nhu cầu kiểm soát và an toàn
Khi làm sai hoặc chưa đạt kỳ vọng, thay vì kết nối với nhu cầu thật, chúng ta lại chọn cách quen thuộc nhất: tự trách mình. Trong NVC (Giao tiếp phi bạo lực), Marshall Rosenberg gọi đó là “life-alienating language” – ngôn ngữ tước đi sự sống trong chính ta.
Đặc biệt với những người làm công tác lãnh đạo những người luôn cố gắng làm gương, sự tự phán xét trở thành “chiếc roi” quen thuộc. Chúng ta tin rằng phải nghiêm với bản thân thì mới tiến bộ được.
Nhưng sự thật lại phũ phàng…
Không ai trở nên tốt hơn nhờ bị đánh đập ngay cả khi người cầm roi chính là bản thân họ.
2. Nỗi đau âm thầm: Khi tự phán xét trở thành thói quen
Khi tự phán xét liên tục, điều gì xảy ra?
• Giảm động lực Khi não liên tục nghe: “Mày kém quá”, nó chuyển sang chế độ phòng vệ – không phải chế độ phát triển. Động lực bị đánh cắp ngay lập tức.
• Suy giảm sáng tạo Sáng tạo chỉ nảy nở trong môi trường an toàn. Tự phán xét tạo ra nỗi sợ sai, nỗi sợ thất bại – và sáng tạo héo úa.
• Cạn kiệt năng lượng cảm xúc Không gì mệt mỏi bằng việc trở thành “kẻ thù” của chính mình.
• Mối quan hệ xấu đi Người tự phán xét mình thường vô thức phán xét người khác – vì thế giới nội tâm của họ thiếu an toàn.
• Bóp nghẹt khả năng lãnh đạo nhân bản Lãnh đạo nhân bản (Humanistic Leadership) bắt đầu từ sự tôn trọng phẩm giá – và phẩm giá đầu tiên bạn cần tôn trọng chính là của bản thân.
Nếu bạn không biết cách đối xử nhân từ với chính mình, rất khó để tạo ra một văn hóa nhân bản cho đội nhóm.
3. “Mourning” (Học cách tiếc thương)
Carl Rogers từng nói: “Con người chỉ có thể thay đổi khi họ được đón nhận đúng như họ đang là.”
Trong NVC, Marshall Rosenberg đề nghị một phương pháp chữa lành sâu sắc gọi là NVC Mourning – học cách tiếc thương với lòng trắc ẩn.
Không phải là than vãn. Không phải là đổ lỗi. Không phải là trốn tránh.
"Mourning" là nhìn lại hành động chưa như mong muốn của mình, và kết nối với nhu cầu không được đáp ứng đằng sau đó.
Ví dụ:
- “Mình tệ quá!” → Mình buồn vì mình cần sự nhất quán.
- “Sao lại sai lầm ngớ ngẩn như vậy?” → Mình thất vọng vì mình cần sự tỉ mỉ.
- “Mình không đủ giỏi…” → Mình đau vì mình cần năng lực và sự vững vàng.
Khi kết nối với nhu cầu – thay vì dày vò bản thân – bạn trở về lại với sự nhân bản cốt lõi của mình.
4. Tự tha thứ – Hành động cao nhất của lòng nhân từ
Tự tha thứ không phải là bỏ qua. Không phải là biện minh. Không phải là “cho qua chuyện”.
Tự tha thứ là khôi phục phẩm giá.
Đó là khoảnh khắc bạn nói với chính mình: “Tôi cũng chỉ là một con người đang cố gắng đáp ứng nhu cầu chính đáng nào đó trong tôi. Tôi chọn cách hiểu mình trước khi sửa mình.”
Khi bạn tự tha thứ:
- Bạn mở ra không gian mới cho sự trưởng thành.
- Bạn cho phép mình thử lại mà không sợ hãi.
- Bạn mở cánh cửa để kết nối thật với người khác.
Và quan trọng nhất: Bạn không còn phải chạy trốn khỏi chính mình nữa.
Tại Humanistic Leadership, chúng tôi tin rằng: Lãnh đạo nhân bản bắt đầu từ việc bạn học cách nói chuyện tử tế với chính mình.
Nếu bạn muốn thoát khỏi vòng lặp tự phán xét, hãy thử thực hành 3 câu hỏi sau mỗi lần thấy mình “trách bản thân”:
- Tôi đang cảm thấy gì?
- Nhu cầu chính đáng nào của tôi không được đáp ứng?
- Tôi muốn chăm sóc bản thân theo cách nào ngay lúc này?
Hãy nhớ lời Carl Rogers: “Điều kỳ diệu xảy ra khi tôi chấp nhận chính mình đúng như tôi đang là.”
Nếu bạn muốn đi sâu hơn, hãy tham gia cùng cộng đồng Humanistic Leadership, nơi chúng ta cùng học cách lãnh đạo không bằng áp lực, mà bằng sự thấu cảm, hiểu mình, và tôn trọng phẩm giá con người.
3
1 comment
Vượt qua phán xét - hành trình trở về với chính mình
powered by
skool.com/humanistic-leadership-6956
Humanistic Leadership là một triết lý đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi quyết định, chiến lược và hoạt động của tổ chức.
Suggested communities
Powered by