Nov 4 • Giao tiếp phi bạo lực (NVC)
Khi trái tim biết cách nói "Hãy giúp tôi"
“Anh có thể đừng làm tôi thất vọng nữa không?”
“Em phải hiểu cho anh chứ!”
“Tôi cần bạn làm ngay đi!”
Đã bao lần bạn nói những câu này và rồi cảm thấy mối quan hệ trở nên xa cách hơn? Bạn có bao giờ tự hỏi, tại sao càng muốn kết nối thì người khác lại càng khép lòng?
Trong những khoảnh khắc ta nghĩ mình đang yêu cầu, thật ra ta đang ra lệnh mà không nhận ra. Kết quả là chúng ta mất đi điều quý giá nhất: sự tự nguyện. Hãy tưởng tượng một thế giới nơi con người giúp nhau không vì sợ hãi, mà vì thật sự mong muốn.
Đó chính là ngôn ngữ của trái tim, ngôn ngữ của “yêu cầu, không phải mệnh lệnh.”
1. Tại sao lời “yêu cầu” thường biến thành “mệnh lệnh”?
Trong Nonviolent Communication, Marshall Rosenberg chỉ ra rằng: “Mỗi khi người khác cảm thấy họ không được tự do nói không, thì đó không còn là yêu cầu — đó là mệnh lệnh.”
Phần lớn chúng ta được nuôi dạy trong nền văn hóa của “phải” và “nên”. Từ nhỏ, ta học cách nghe lời để được khen, chứ không phải để được thấu hiểu. Khi lớn lên, ta vô thức dùng “quyền lực” thay cho “mối quan hệ”, tin rằng muốn người khác làm theo mình thì phải ép buộc. Nói cách khác, chúng ta mang trong tim “ngôn ngữ của mệnh lệnh” – một thứ ngôn ngữ khiến người khác phản kháng, phòng thủ, hoặc giả vờ đồng ý.
Câu chuyện rất quen thuộc: Bạn nói với nhân viên, “Mai nộp báo cáo đúng giờ nhé!” Anh ta đáp, “Vâng” nhưng trong lòng thì nghĩ, “Cô tưởng tôi là cái máy chắc?”
Khi ngôn ngữ của quyền lực xuất hiện, năng lượng kết nối liền biến mất. Ta có thể khiến người khác làm, nhưng đã mất đi điều sâu sắc hơn – sự tôn trọng và tự nguyện.
2. Khi thái độ mệnh lệnh làm nghèo nàn mối quan hệ
Một người lãnh đạo nói bằng mệnh lệnh có thể đạt được hiệu suất ngắn hạn, nhưng thường để lại ba hậu quả dài hạn:
- Mất động lực nội tại: Khi con người làm việc vì sợ bị phán xét, kỷ luật hay thất bại, họ chỉ làm ở mức “vừa đủ”. Không ai dốc hết lòng cho một người không tin tưởng mình.
- Tích tụ phản kháng thầm lặng: Bên ngoài là “dạ, vâng”, nhưng bên trong là “đợi xem tôi làm kiểu gì”. Nhiều tổ chức không nổ tung vì xung đột, mà chết dần vì sự im lặng.
- Đóng cửa trái tim: Mỗi mệnh lệnh là một cánh cửa khép lại. Càng nhiều “phải” và “nên”, càng ít “muốn” và “sẵn lòng”.
Điều nghịch lý là: Chúng ta ra lệnh vì sợ bị từ chối, nhưng chính cách đó lại khiến người khác không còn muốn chấp nhận ta.
3. Năng lượng của một lời yêu cầu đích thực
Một yêu cầu chân thành luôn ẩn chứa ba yếu tố:
- Tự do: Người nghe có toàn quyền nói “Không”. Và khi đó, ta có thể giữ lòng trắc ẩn, thay vì cảm thấy tổn thương hay nổi giận.
- Rõ ràng: Thay vì nói “Đừng làm tôi buồn”, hãy nói: “Tôi sẽ thấy yên lòng hơn nếu lần sau bạn báo trước khi về trễ.” Đây là một yêu cầu cụ thể, có thể hành động được, không mơ hồ.
- Kết nối: Mục tiêu không phải để kiểm soát, mà là để thấu hiểu và được thấu hiểu. Khi bạn nói “Hãy giúp tôi”, tức là bạn tin rằng người kia vốn có lòng tốt.
“Yêu cầu không phải là cách để bắt buộc người khác làm, mà là cơ hội để người khác tự do lựa chọn điều có ý nghĩa cho cả hai bên.” — Marshall B. Rosenberg
Một người cha áp dụng NVC kể lại: “Tôi không còn nói với con gái: ‘Con phải học ngay đi!’ Tôi nói: ‘Bố lo nếu con thức khuya. Con có sẵn sàng cùng bố sắp lại lịch học để cả hai đều yên tâm hơn không?’ Con bé im lặng một lúc, rồi mỉm cười: ‘Dạ được bố.’ Và từ đó, chúng tôi bắt đầu trò chuyện – không còn ra lệnh nữa.”
Khi ta dám nghe chữ “không”
Người lãnh đạo nhân bản không sợ nghe “không”. Vì họ hiểu rằng đằng sau mỗi “không” là một “có” khác – có thể là một nhu cầu, một giới hạn, hay một nỗi sợ. Khi ta đủ khiêm nhường để lắng nghe chữ “không”, ta mở ra cơ hội để gặp nhau bằng sự thật. Và đó chính là nơi bắt đầu của sự hợp tác thực sự.
Tại Humanistic Leadership, chúng ta tin rằng: Sức mạnh thật sự của lãnh đạo không nằm ở việc khiến người khác phục tùng, mà ở khả năng đánh thức sự tự nguyện trong họ.
Ngôn ngữ “yêu cầu, không phải mệnh lệnh” là cây cầu của lòng tin, giúp mỗi tổ chức trở thành một cộng đồng nhân bản – nơi con người được tôn trọng và được là chính mình.
“The more we are trusted, the more we want to be trustworthy.”
— Carl Rogers
Humanistic Leadership Việt Nam: Nơi chúng ta học cách lãnh đạo không bằng quyền lực, mà bằng lòng người.
5
1 comment
Khi trái tim biết cách nói "Hãy giúp tôi"
powered by
skool.com/humanistic-leadership-6956
Humanistic Leadership là một triết lý đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi quyết định, chiến lược và hoạt động của tổ chức.
Suggested communities
Powered by