Nov 5 • Giao tiếp phi bạo lực (NVC)
Khi hành động là một món quà
“Đừng trễ giờ nữa nhé!”
“Đừng quên gửi mail cho tôi đấy!”
“Đừng có nói chuyện trong lúc họp!”
Chúng ta nói những câu này hàng ngày, tưởng như vô hại. Nhưng kỳ lạ thay, dường như càng nói “đừng”, người khác lại càng có xu hướng làm điều đó. Đã bao giờ bạn tự hỏi: Vì sao lời nhắc của mình lại khiến người khác phản ứng ngược?
Bởi vì, trong khi ta tưởng mình đang “yêu cầu”, thì não bộ người nghe chỉ tập trung vào điều ta muốn họ tránh, chứ không thấy rõ họ cần làm gì thay thế. Và thế là, thay vì tạo ra hành động tích cực, ta vô tình gieo vào tâm trí họ một hình ảnh tiêu cực.
1. Tác động của ngôn ngữ phủ định: “Đừng nghĩ đến con voi màu hồng!”
Khoa học thần kinh cho thấy não bộ không xử lý trực tiếp các từ phủ định. Khi nghe “Đừng trễ giờ”, hình ảnh đầu tiên xuất hiện trong đầu chính là… “trễ giờ.” Khi nghe “Đừng lo”, ta lại vô thức nhớ đến nỗi lo.
Ngôn ngữ phủ định giống như mũi tên bắn vào điều ta không muốn, rồi tự tay kéo chính mình về đó. Trong giao tiếp, điều này tạo ra ba hệ quả:
- Người nghe cảm thấy bị kiểm soát thay vì được truyền cảm hứng.
- Họ không rõ điều ta thực sự muốn họ làm, mà chỉ biết điều bị cấm.
- Mối quan hệ trở nên mỏi mệt, thiếu tin tưởng và tích tụ sự phản kháng ngầm.
Ví dụ, câu nói “Đừng nói chuyện trong giờ họp!” nghe như một lời cảnh báo. Nhưng nếu thay bằng: “Tôi sẽ rất biết ơn nếu mọi người lắng nghe nhau trọn vẹn trong cuộc họp này,” thì đây lại là một lời mời kết nối. Hai câu nói mang năng lượng hoàn toàn khác nhau: một câu khiến ta co lại, câu kia khiến ta mở lòng.
2. Nguồn gốc của ngôn ngữ phủ định: Nền văn hóa của sự sợ hãi
Từ nhỏ, chúng ta lớn lên cùng những cụm từ “đừng – không – chớ – cấm”. Ngôn ngữ đó được hình thành trong một hệ thống mà con người được dạy để né tránh rủi ro, thay vì chủ động hướng tới những điều tốt đẹp.
- “Đừng làm sai” trở nên quan trọng hơn “Hãy thử sức mình.”
- “Đừng gây rắc rối” được ưu tiên hơn “Hãy thể hiện chính kiến.”
- “Đừng nói quá nhiều” được đánh giá cao hơn “Hãy chia sẻ điều em nghĩ.”
Chúng ta trưởng thành cùng một thứ ngôn ngữ mang tính kìm nén, không phải khích lệ. Và rồi khi trở thành người lãnh đạo, cha mẹ, hay thầy cô, ta vô thức truyền lại ngôn ngữ ấy. Đó không phải vì ta muốn làm tổn thương người khác, mà vì ta chưa bao giờ được dạy cách nói bằng ngôn ngữ của sự sống – ngôn ngữ mang tính xây dựng.
3. Nghệ thuật của “ngôn ngữ tích cực” – Nói điều mình muốn tạo ra
Marshall Rosenberg gọi đây là “Ngôn ngữ hành động tích cực” (Positive Action Language). Nó không chỉ đơn thuần là thay từ “đừng” bằng “hãy”, mà là một sự chuyển hướng hoàn toàn trong tư duy: từ “tránh làm điều sai” sang “tập trung tạo ra điều đúng.”
Một yêu cầu nhân bản và tích cực cần có 4 yếu tố:
- Cụ thể, quan sát được: Không nói “Hãy tôn trọng tôi hơn”, mà hãy nói “Tôi mong bạn nhìn tôi khi chúng ta nói chuyện.”
- Tập trung vào điều muốn tạo ra (không phải điều muốn tránh): Thay vì “Đừng cắt ngang lời tôi”, hãy nói “Tôi sẽ biết ơn nếu bạn để tôi nói xong ý này trước khi bạn chia sẻ.”
- Có thể thực hiện ngay trong hiện tại: Ví dụ: “Tôi mong chúng ta dành 5 phút để cùng lắng nghe phản hồi của nhau ngay bây giờ.”
- Được nói bằng năng lượng tích cực, không phòng thủ: Khi bạn nói với mong muốn kết nối chân thành, người nghe sẽ không cảm thấy bị ép buộc.
Khi ta nói bằng "ngôn ngữ tích cực", hành động trở thành một món quà, chứ không phải là một nghĩa vụ.
4. Khi hành động được trao đi từ trái tim
Hãy nhớ lại một lần bạn làm điều gì đó vì thật sự muốn, không phải vì bị ép buộc. Cảm giác đó thật tự do, nhẹ nhõm và đầy năng lượng.
Trong một tổ chức, khi mọi người hành động vì họ muốn đóng góp (chứ không phải vì sợ bị phạt), năng suất và sự sáng tạo sẽ tăng vọt. Đó là lý do vì sao Humanistic Leadership luôn dạy rằng: “Lãnh đạo nhân bản không tạo ra ‘người tuân lệnh’ – họ khơi dậy ‘người cộng tác’.”
Một trưởng nhóm sau khi học NVC đã kể:
“Tôi không còn nói với nhân viên: ‘Đừng trễ deadline nữa!’
Thay vào đó, tôi nói: ‘Tôi muốn nhóm mình hoàn tất đúng tiến độ để khách hàng nhận kết quả đúng hẹn. Có ai cần hỗ trợ gì để làm được điều đó không?’
Kết quả thật bất ngờ: họ chủ động nhắn tin trước nếu dự đoán có thể trễ, và thậm chí còn gợi ý cách làm nhanh hơn.”
Chỉ một thay đổi từ “đừng trễ” thành “hãy cùng đạt kết quả” đã biến một mệnh lệnh thành một lời mời kết nối.
Khi ta nói bằng ngôn ngữ tích cực, ta không chỉ thay đổi câu chữ – ta thay đổi cách thế giới này được cảm nhận. Mỗi từ ta nói đều gieo một hạt giống. Nếu ta gieo “đừng”, ta đang nuôi dưỡng sự sợ hãi. Nếu ta gieo điều ta "mong muốn", ta đang nuôi dưỡng hy vọng.
“Ngôn ngữ không chỉ mô tả thế giới – nó kiến tạo thế giới.”
— Marshall B. Rosenberg
Trong 24 giờ tới, hãy quan sát mọi câu “Đừng” bạn định nói. Mỗi khi định dùng “đừng”, hãy tạm dừng 3 giây và tự hỏi: “Điều mình thật sự muốn là gì?”
Sau đó, hãy nói điều đó ra bằng ngôn ngữ của sự sống, không phải bằng sự sợ hãi. Hãy để mỗi hành động bạn tạo ra trở thành món quà, không phải nghĩa vụ.
🌿 Humanistic Leadership Việt Nam - “Con người là gốc, thành công là quả.”
5
2 comments
Khi hành động là một món quà
powered by
skool.com/humanistic-leadership-6956
Humanistic Leadership là một triết lý đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi quyết định, chiến lược và hoạt động của tổ chức.
Suggested communities
Powered by