Oct 15 • Kiểm soát cơn giận
Cơn giận không phải là phản ứng bản năng - mà là chiến thuật
Hầu hết chúng ta đều từng nói: “Tôi không kìm được cơn giận.”
Nhưng Alfred Adler – người khai sinh trường phái Tâm lý học Cá nhân (Individual Psychology) lại nhìn vấn đề hoàn toàn khác.
Ông cho rằng con người không bị cảm xúc điều khiển, mà chính họ lựa chọn cảm xúc để đạt được mục tiêu. Nói cách khác, cơn giận không phải là sự bộc phát tự nhiên, mà là một phương tiện có mục đích. Quan điểm này nghe có vẻ ngược đời: Ai lại muốn “chọn” giận chứ?
Nhưng nếu nhìn sâu hơn, bạn sẽ thấy đằng sau mỗi cơn giận luôn ẩn chứa một mục tiêu – thường là để đòi hỏi quyền lực, sự tôn trọng hoặc cảm giác an toàn cho bản thân. Và chính điều đó khiến sự tức giận trở thành một trong những biểu hiện tinh tế nhất của cảm giác tự ti mà Adler từng mô tả.
1. Cơn giận – phương tiện để đạt mục tiêu, không phải phản xạ vô thức
Adler viết trong Understanding Human Nature: “Cơn giận là cảm xúc điển hình nhất của khát vọng quyền lực và thống trị. Mục đích của nó là phá hủy nhanh chóng và mạnh mẽ mọi trở ngại trên con đường của người đang giận dữ."
Theo ông, mỗi cảm xúc đều mang tính mục đích – nghĩa là con người tạo ra cảm xúc để phục vụ cho một hướng hành động cụ thể.
Với người đang giận, mục tiêu thường là tự bảo vệ hoặc kiểm soát người khác. Khi ta nói “Tôi mất kiểm soát vì quá giận”, thực ra, theo một cách vô thức, ta đang dùng cơn giận để kiểm soát tình huống theo hướng có lợi cho bản thân.
Ví dụ: Một người sếp quát tháo nhân viên không vì anh ta “không kiềm chế được”, mà vì trong khoảnh khắc đó, cơn giận giúp anh ta lấy lại vị thế và khiến người khác nghe lời. Nếu cùng tình huống xảy ra với đối tác hay cấp trên, anh ta có thể bình tĩnh hơn – bởi mục tiêu “thể hiện quyền lực” không còn phù hợp.
2. Cơn giận là biểu hiện của sự bất lực, không phải của sức mạnh
"Cơn giận là hình thức của sự hèn yếu, là lớp mặt nạ che giấu cảm giác bất lực."
Con người chỉ thực sự giận dữ khi họ cảm thấy yếu thế hoặc bị hạ thấp.
Một đứa trẻ giận dữ khi cha mẹ không nghe lời mình, một nhân viên tức tối khi ý kiến bị gạt bỏ, hay một người cha nổi cáu vì con làm sai – tất cả đều đang bảo vệ hình ảnh bản thân trước nguy cơ bị tổn thương. Cơn giận, trong trường hợp này, giống như một “lá chắn” giúp họ tránh cảm giác nhỏ bé. Nó mang lại cảm giác quyền lực tạm thời, nhưng lại phá hủy mối liên hệ xã hội – điều mà Adler xem là thước đo quan trọng nhất của sức khỏe tâm lý.
Một người càng có nhiều social interest (mối quan tâm xã hội/cảm thức xã hội) càng biết đặt mình vào vị trí người khác thì càng ít dùng cơn giận làm vũ khí. Ngược lại, khi mất kết nối với cộng đồng, ta sẽ dễ rơi vào cái bẫy “độc thoại bản ngã”, nơi chỉ còn lại hai lựa chọn: thống trị hoặc bị thống trị.
3. Hiểu mục tiêu ẩn sau cơn giận để chuyển hóa nó
Nếu cơn giận là phương tiện, vậy ta có thể chọn một phương tiện khác hữu ích hơn, nhân văn hơn.
Adler không khuyên ta “đè nén” cảm xúc, mà khuyến khích hiểu mục tiêu thật sự đằng sau nó.
Khi nhận ra rằng ta giận không phải vì “người kia sai”, mà vì ta muốn được công nhận, được tôn trọng hoặc được lắng nghe, ta sẽ thấy có nhiều cách khác để đạt điều đó mà không cần phá vỡ mối quan hệ. Ví dụ, thay vì quát con: “Sao con làm đổ nước hoài vậy?”, ta có thể nói: “Bố thấy con cố gắng tự làm, nhưng nếu con chậm hơn chút thì sẽ đỡ đổ hơn.”
Thay vì nổi nóng với nhân viên, người quản lý có thể hỏi: “Anh nghĩ có cách nào để việc này hiệu quả hơn không?”
Khi chuyển từ trừng phạt sang hợp tác, ta không mất quyền lực, mà ngược lại, ta tạo ra sự tôn trọng thật sự, chứ không phải sợ hãi.
Adler từng kết luận: “Cảm thức xã hội là thuốc giải thực sự cho cơn giận." Chỉ khi chúng ta thấy mình là một phần của cộng đồng, cùng hướng tới mục tiêu chung, cơn giận mới dần mất đi lý do tồn tại.
Trong góc nhìn của Alfred Adler, sự tức giận không phải là kẻ thù, mà là một tín hiệu. Nó cho ta biết rằng đâu đó bên trong, ta đang sợ bị xem thường, sợ mất giá trị hoặc mất kiểm soát. Cơn giận, về bản chất, không cần bị “dập tắt”, mà cần được hiểu và chuyển hóa.
Khi ta dám đặt câu hỏi: “Mục tiêu thật sự của mình trong cơn giận này là gì?”
Ta đang bước ra khỏi vòng xoáy của phản ứng – để lựa chọn phản hồi có ý thức. Giống như Adler nói, người can đảm không phải là người không bao giờ giận, mà là người biết hướng năng lượng của cơn giận vào sự sáng tạo, chứ không phải phá hủy.
Vì thế, lần tới khi bạn cảm thấy máu sôi lên, hãy tạm dừng và tự hỏi:
“Mình đang muốn kiểm soát, hay muốn kết nối?”
Câu trả lời ấy có thể là bước đầu tiên để bạn biến cơn giận thành sức mạnh – không phải để thắng ai, mà để hiểu chính mình hơn.
4
5 comments
Cơn giận không phải là phản ứng bản năng - mà là chiến thuật
powered by
skool.com/humanistic-leadership-6956
Humanistic Leadership là một triết lý đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi quyết định, chiến lược và hoạt động của tổ chức.
Suggested communities
Powered by