Nov 8 (edited) • Giao tiếp phi bạo lực (NVC)
Bạn có thực sự nghe hay chỉ đang đợi trả lời?
Hãy tưởng tượng một tình huống quen thuộc: Một nhân viên nói với bạn: “Em thấy mệt mỏi quá, chắc em không hợp với dự án này.”
Và bạn, với bản năng lãnh đạo, lập tức phản ứng: “Đừng tiêu cực vậy, dự án này em làm tốt mà,” hoặc “Ai làm việc mà chẳng mệt, cố gắng thêm chút đi.”
Cuộc trò chuyện kết thúc. Người nhân viên gật đầu, nhưng ánh mắt xa xăm. Bạn nghĩ mình vừa động viên họ, nhưng thật ra, bạn vừa bỏ lỡ một cơ hội kết nối sâu sắc.
Đằng sau lời nói luôn là một “thế giới bên trong”
Chúng ta thường nghe bằng tai, nhưng người lãnh đạo nhân bản học cách nghe từ tim. Bởi vì, mỗi lời nói đều ẩn chứa một cảm xúc, và mỗi cảm xúc đều bắt nguồn từ một nhu cầu chưa được đáp ứng.
Khi người nhân viên nói “Em mệt quá”, họ có thể đang muốn nói rằng: “Em cảm thấy kiệt sức vì không được hỗ trợ đủ,” “Em sợ mình không đủ năng lực,” hoặc “Em cần được ghi nhận.”
Marshall Rosenberg, cha đẻ của Giao tiếp phi bạo lực (NVC), gọi đó là “nghe đằng sau lời nói”:
Đằng sau mọi cơn giận, mọi lời chỉ trích, hay sự im lặng luôn có một nhu cầu đang chờ được lắng nghe.
Khi ta lắng nghe được điều đó, ta không chỉ nghe bằng tai, mà chạm được vào trái tim con người.
Thành thật mà nói, lý do chúng ta thất bại trong việc này là vì phần lớn chúng ta nghe để trả lời, không phải để hiểu. Ta mang trong đầu hàng loạt “phản ứng tự động”: nghe xong là phản biện, nghe xong là cho lời khuyên, hoặc nghe xong là kể lại chuyện của mình. Chúng ta nghe bằng “cái tôi”, chứ không phải bằng “sự tò mò nhân bản”.
Carl Rogers, nhà tâm lý học nhân văn, người đặt nền móng cho trị liệu bằng thấu cảm, từng nói: “Nghe thực sự là một trong những biểu hiện hiếm hoi nhất của tình yêu.” Vì để lắng nghe thật sự, ta phải dám tạm gác bản thân sang một bên, buông cái tôi biết tuốt, và mở ra không gian để người kia được là chính họ.
Để hiểu sâu điều người khác đang trải qua, ta cần lắng nghe ở hai tầng cốt lõi:
- Cảm xúc (Feelings): Là điều người kia đang trải nghiệm ngay lúc này (buồn, giận, lo lắng, thất vọng...). Cảm xúc là “ngôn ngữ của trái tim”, là tín hiệu cho biết điều gì đang diễn ra bên trong họ. Khi ta nói: “Có phải bạn đang cảm thấy thất vọng vì điều này quan trọng với bạn không?”, người kia thường thở phào nhẹ nhõm: “Đúng rồi, chính xác là như vậy.” Đó là khoảnh khắc kết nối thật sự bắt đầu.
- Nhu cầu (Needs): Mọi cảm xúc đều dẫn về một nhu cầu cốt lõi – điều khiến con người trở nên sống động. Đằng sau nỗi giận là nhu cầu được tôn trọng; đằng sau nỗi buồn là nhu cầu được công nhận; đằng sau sự im lặng là nhu cầu được an toàn. Khi ta hiểu nhu cầu, ta không còn bị lạc trong câu chuyện, mà nhìn thấy con người đằng sau câu chuyện.
Khi người khác không được lắng nghe thật sự ở tầng nhu cầu, họ sẽ ngừng chia sẻ, vì họ tin rằng “Nói cũng vô ích.” Họ tự khép mình lại vì không ai hiểu điều họ thật sự cần, hoặc trở nên phòng thủ và giận dữ, vì nỗi đau không được nhìn nhận luôn tìm cách cất tiếng nói khác.
Trong tổ chức, điều này tạo ra tình trạng nhân viên mất động lực vì “sếp không hiểu mình”, đội nhóm thiếu niềm tin vì “nói ra cũng chẳng thay đổi gì”. Cuối cùng, lãnh đạo bị cô lập vì không còn ai dám nói thật. Thế giới hiện đại không thiếu “người nói”, nhưng lại rất khan hiếm người lắng nghe thực sự. Mà không có lắng nghe, mọi mối quan hệ đều chỉ là trao đổi, không phải kết nối.
Để cải thiện điều này, chúng ta có thể tham khảo 4 cấp độ lắng nghe của Otto Scharmer (tác giả Theory U):
- Downloading (Tải về): Nghe để xác nhận điều mình đã tin. (“Tôi biết mà, cậu nói y chang lần trước.”)
- Factual Listening (Nghe dữ kiện): Nghe để thu thập thông tin. (“Vậy cậu nói rõ số liệu đó đi.”)
- Empathic Listening (Nghe thấu cảm): Nghe để hiểu cảm xúc và trải nghiệm của người khác. (“Tôi cảm thấy điều này thật khó cho bạn.”)
- Generative Listening (Nghe kiến tạo): Nghe để cùng nhau biến đổi thực tại. (“Chúng ta đang học được điều gì mới từ trải nghiệm này?”)
Người lãnh đạo nhân bản luôn cố gắng ở cấp độ 3 và 4, nơi họ không chỉ nghe điều người khác nói, mà nghe cả điều chưa kịp nói ra.
Để thực hành “Nghe đằng sau lời nói”, hãy tuân thủ 5 nguyên tắc sau:
- Nghe với ý định hiểu, không phải trả lời. Trước khi phản hồi, hãy tự hỏi: “Mình đã thật sự hiểu họ chưa?”
- Phản ánh lại cảm xúc. “Có phải bạn đang cảm thấy…?” – một câu hỏi đơn giản, nhưng mở ra cả thế giới bên trong người đối diện.
- Tìm kiếm nhu cầu, không phán xét. Mọi hành vi đều là nỗ lực để đáp ứng một nhu cầu tích cực. Hãy nhìn vào điều đó thay vì dán nhãn đúng/sai.
- Đừng vội cho lời khuyên. Khi bạn cho lời khuyên, người kia nghe thấy “tôi biết hơn bạn”. Khi bạn lắng nghe, họ nghe thấy “tôi tin bạn có câu trả lời.”
- Hiện diện bằng toàn bộ con người. Gác điện thoại, ngừng gõ bàn phím, nhìn vào mắt họ – và chỉ cần ở đó.
Khi bạn lắng nghe đúng cách, con người sẽ thay đổi. Một nhân viên từng nói với tôi sau buổi trò chuyện ngắn: “Em không biết vì sao, nhưng chỉ cần anh ngồi yên lắng nghe, em thấy lòng nhẹ hẳn.” Tôi không nói gì, tôi chỉ ở đó. Và tôi nhận ra: lắng nghe thật sự là một hành động chữa lành.
Carl Rogers từng viết: “Khi ai đó lắng nghe bạn sâu sắc, không phán xét, không cố thay đổi bạn đó là điều kỳ diệu. Nó khiến bạn cảm thấy an toàn để khám phá chính mình.”
Lần tới, khi ai đó nói điều gì khiến bạn khó chịu hoặc bất ngờ, đừng phản ứng ngay.
Hãy thử thở một hơi sâu và tự hỏi: “Người này đang cảm thấy gì? Và họ đang cần điều gì?”
Rồi lắng nghe. Không phải bằng tai, mà bằng trái tim của một con người nhân bản. 💛
5
4 comments
Bạn có thực sự nghe hay chỉ đang đợi trả lời?
powered by
skool.com/humanistic-leadership-6956
Humanistic Leadership là một triết lý đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi quyết định, chiến lược và hoạt động của tổ chức.
Suggested communities
Powered by