Fatih’in Zeyrek semtinin altında, kalabalığın ve dar sokakların arasında kimsenin fark etmediği bir tarih saklıdır: Zeyrek Sarnıcı. Bizans döneminin su ihtiyacını karşılamak için inşa edilmiş bu yapı, İstanbul’un yeraltı mirasının en eski parçalarından biridir.
Kısa Tarihçe
- Yapım Dönemi: Büyük olasılıkla 4.–5. yüzyıllar arasında, Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nun erken dönemlerinde inşa edildi.
- Amaç: Şehrin yukarı kotlarında yaşayan halkın su ihtiyacını karşılamak üzere dev bir depolama alanı olarak planlandı.
- Konumu: Pantokrator Manastırı (bugünkü Zeyrek Camii) yakınında yer alır; bölgenin tüm manastır ve konut yapılarına su sağlayan bir sistemin parçasıydı.
- Mimari Yapı: Kalın tuğla duvarlar, tonozlu tavanlar ve içeride suyu taşıyan oluk izleri hâlâ görülebilir. Diğer büyük sarnıçlara göre daha küçük olsa da, bulunduğu noktaya göre örnek bir mühendislik ürünüdür.
Osmanlı Dönemi ve Sonrası
İstanbul fethedildikten sonra bazı sarnıçlar su deposu olarak kullanılmaya devam etti; bazıları ise depo, atölye veya temel altyapı olarak farklı işlevlere büründü. Zeyrek Sarnıcı da zaman zaman unutulmuş, zaman zaman da bölge halkı tarafından depo gibi kullanılmıştır.
Günümüzde
Son yıllarda yapılan çalışmalarla yeniden gündeme gelmiş, Zeyrek’in tarihî dokusunu tamamlayan bir unsur olarak değerlendirilmeye başlanmıştır. Hâlâ tam kapasiteyle turizme açılmış bir alan değildir; bu özelliği onu daha da mistik ve keşfedilmeyi bekleyen bir yer hâline getirir.
Neden Önemli?
- Bizans’ın su yönetim mühendisliğini gösteren nadir örneklerden biri.
- Zeyrek Camii ve çevresindeki UNESCO koruma alanının yeraltındaki parçası.
- Tarihi yarımadanın günlük hayatında suyun nasıl depolandığını anlamak için önemli bir kaynak.
Zeyrek’in sokaklarında gezerken, ayaklarınızın altında yüzyıllardır uyuyan bir sarnıcın bulunduğunu bilmek, bölgeyi bambaşka bir gözle görmenizi sağlar.