Şevketi bostan, Ayvalık’ın en karakterli, en ilginç, en “ya sev ya uzak dur” dedirten otudur. Dikenli hâli yüzünden toplaması zahmetlidir ama Ayvalık mutfağında öylesine kıymetlidir ki, pazarda bitiverdiği an alan alır, almayan pişman olur. 🌱 Nerede bulunur? - Ayvalık’ın kırsal bölgelerinde - Çamlık çevresinde - Zeytinliklerin aralarında - Cunda’nın kayalık, güneş alan yamaçlarında Toplayanlar eldiven ve bıçakla çıkar; çünkü şevketi bostan “kolay lokma olmayan” bir ottur. 🍽️ Nasıl pişirilir? Ayvalık mutfağında iki efsane tarif vardır: 1. Şevketi Bostan Yemeği (Etli ya da Zeytinyağlı) Ayvalık’ın Rum-Türk ortak sofrasından miras. Eti seven etle yapar; et sevmeyen zeytinyağlısını bayıla bayıla yer. Kökleri haşlanır, sapları temizlenir ve yemeğe dönüştüğünde hafif burçak kokusu ortaya çıkar. 2.Şevketli Salata Haşlanmış şevket, zeytinyağı, limon, sarımsak… Masaya konduğunda tüm sofraya “Ege geldiii” dedirten bir aroma yayılır. 🧿 Kültürel kökeni Şevketi bostan, Ayvalık’ta Rum mutfağından Türk mutfağına transfer olmuş güçlü bir lezzettir. Hem bir köylü yemeğidir hem de modern restoranların gurme menülerinde kendine yer bulur. Ayvalık’ın “zahmet sever” mutfak kültürünün en güzel göstergesidir: Zorluğun içinden lezzet çıkarmak. 🌞 Karakteri nasıl? Şevketi bostan sanki şöyle der: “Ben kolay bulunmam, kolay soyulmam, ama bir kere tanırsan benden vazgeçemezsin.” Şevketi bostanı ilk kez deneyenlerde hep aynı ifade olur: “Bu neymiş böyle!”Sen denedin mi?

Ayvalık’ın denizi sadece maviliğiyle değil, bereketiyle de ünlüdür. Sabah erkenden limana inersen, küçük teknelerden yükselen sesleri duyarsın: “Bugün papalina bol!”, “Lagos taze geldi!” Deniz burada hâlâ “sofraya giren dost” sayılır. Ayvalık’ta balık yemek bir törendir. Önce soğuk mezeler gelir, zeytinyağına bulanmış otlar, kalamar dolması, karides güveç, patlıcan salatası…Sonra ana kahraman sahneye çıkar: - Papalina (Ayvalık’ın simgesi; Ege sardalyası gibi ama daha minik, daha çıtır) - Lagos (ızgarasıyla dillere destan) - Levrek buğulama (limon, defne yaprağı ve sabır) - Ahtapot salatası (limon, sirke, biraz deniz havası) Cunda Adası’nda akşamüstü otur, güneş batarken deniz morlaşır. Bir yandan lagos ızgara gelir, bir yandan rüzgâr saçlarını okşar. Yan masada birileri rakı kadehlerini tokuşturur, “Ege böyle yaşanır” der gibi. Ayvalık’ın balık lokantaları aile gibidir. Garson seni isminle çağırır, “geçen sefer kalamar beğenmiştiniz” der. Yemek sadece doyurmaz; seni yavaşlatır, bağlar, hatırlatır. Sonra bir sessizlik olur. Deniz susar, tabakta son papalina kalır. İşte o an anlarsın: Bu kasabanın tadı, tuzu, ruhu aynı masadadır. 🌊🐟

Ayvalık kültürü, doğadan beslenen bir paylaşım kültürüdür. Her evde mutlaka zeytin bulunur, her sofrada bir hikâye anlatılır. Burada “zeytin” sadece gıda değil, bir kimliktir. Hasat zamanı geldi mi kasaba adeta bir bayrama döner. Tüm aileler zeytinliğe gider, kahkahalar, şarkılar ve çuvalların hışırtısı birbirine karışır. Sohbet Ayvalık’ta sanattır. Kimse sadece “nasılsın?” deyip geçmez. Bir kahvede oturursun, biri gelir “bir çay içmeden kalkılmaz” der. Söz döner dolaşır zeytinyağı fiyatına, rüzgârın yönüne, balığın bereketine gelir. Bu sohbetler, kasabanın en canlı arşividir aslında. Ayvalıklılar sade yaşamı sever ama incelikten ödün vermez. Evlerindeki taş duvarlar kadar sağlam bir estetik duyguları vardır. Düğünler hâlâ sokakta yapılır, yemekler komşularla paylaşılır, bayramlarda çocuklar hâlâ “şeker toplamaya” çıkar. Sokakbaşlarında lokmalar dağıtılır. Ayvalık’ta modernlik, geleneğin üstünü örtmez; onunla el ele yürür.

Ayvalık’ın hikâyesi, sadece taş evlerin ya da zeytin ağaçlarının değil, binlerce yıllık bir uygarlık zincirinin hikâyesidir. Antik dönemde buraya “Kydonia” denirdi — Yunanca’da “ayva” anlamına gelir. Evet, kasabanın adı bile meyveden gelir; hem tatlı, hem buruk, tıpkı Ayvalık’ın kendisi gibi. 🍏 Bölge, MÖ 8. yüzyıldan itibaren Aioller tarafından kurulmuş. Daha sonra Romalılar, Bizanslılar, Osmanlılar… derken her dönem kendi rengini bırakmış. Ayvalık’ın taş evlerindeki mimari karışım da bu yüzden: biraz Bizans zarafeti, biraz Osmanlı ustalığı, biraz da Rum romantizmi. Rivayete göre, ilk yerleşim yeri bugünkü Cunda Adası’ymış. Zamanla kıyıya yerleşilmiş, liman gelişmiş, zeytinyağı üretimiyle kasaba zenginleşmiş.

Ayvalık'ta yapılacaklar listesi geldi mi bilmiyorum. Gelmediyse böyle bir paylaşım görmeyi çok isteriz. ☺ @Ayşe Nur Arık